Σχεδόν μιάμιση ώρα μετά τα μεσάνυχτα, τα ξημερώματα της 26ης Απριλίου του 1986, έγινε η μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Σε μια μικρή πόλη της σημερινής Ουκρανίας, το Τσέρνομπιλ, που είχε αρχίσει να γεμίζει με κόσμο λόγω του Πυρηνικού Εργοστασίου Παραγωγής Ενέργειας που είχε μεταφερθεί στην περιοχή, η τεχνολογική και πειραματική ανάπτυξη έδωσε τη θέση της σε μια τεράστια τραγωδία με απίστευτες συνέπειες.
Ένα από αυτά τα πειράματα που οδηγούν άλλες φορές στην πρόοδο και άλλες στην καταστροφή, στάθηκε μοιραίο. Η δοκιμή στο σύστημα ασφαλείας είχε καταστροφικά αποτελέσματα. Εκείνη την ώρα στο εργοστάσιο βρίσκονταν σχεδόν 200 άνθρωποι. Οι περισσότεροι από αυτούς, ασχολούνταν με την ομαλή λειτουργία των αντιδραστήρων 1,2 και 3. Το ατύχημα όμως έμελλε να προκληθεί από τον αντιδραστήρα νούμερο 4.
Στο πλαίσιο του πειράματος ασφαλείας, οι τεχνικοί έκλεισαν το σύστημα ασφαλείας του αντιδραστήρα, αφήνοντάς τον στο 7% της ισχύος του. Αν και τα αίτια του ατυχήματος δεν έχουν εξακριβωθεί στο 100% μέχρι και σήμερα, το μέγεθος της καταστροφής που προκλήθηκε στο περιβάλλον ολόκληρου του πλανήτη, δεν αφήνουν περιθώρια ώστε να κάνουμε λόγο για ένα τυχαίο ατύχημα. Γιατί τέτοια πράγματα δεν πρέπει να αφήνονται στην τύχη.
@time.com
Μετά της εκρήξεις, δημιουργήθηκε μια τρύπα στην οροφή του εργοστασίου και ο πυρήνας του αντιδραστήρα ήρθε σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Τα επίπεδα ραδιενέργειας έφτασαν σε εξαιρετικά επικίνδυνα ιστορικά υψηλά. Μόλις δυο ημέρες μετά την έκρηξη, το παρατηρητήριο της Σουηδίας ζήτησε εξηγήσεις από τη Σοβιετική κυβέρνηση για τα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας που παρατηρούσε στην ατμόσφαιρα.
Η Σοβιετικοί, προσπάθησαν αρχικά να καλύψουν το ατύχημα, αλλά τελικά παραδέχτηκαν την ύπαρξή του. Οι επιπτώσεις στη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ευρώπη ήταν τραγικές. Επί δέκα ημέρες απελευθερωνόταν ραδιενεργά στοιχεία στην ατμόσφαιρα, με την ποσότητα να αντιστοιχεί σε 200 βόμβες όπως εκείνες που έριξαν οι Αμερικάνοι στη Χιροσίμα. Χρειάστηκε μια μεγάλη επιχείρηση και πολλά λεφτά για να καλυφθεί αυτή η πηγή ραδιενέργειας και να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίμων.
Τα επίσημα θύματα της έκρηξης ήταν 31. Όμως υπολογίζεται πως από την έκρηξη μέχρι σήμερα, τουλάχιστον 25.000 στρατιώτες και πολίτες έχουν πεθάνει αφού βρέθηκαν στον σταθμό για εργασίες αποκατάστασης. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μολυνθεί και περίπου 6 εκατομμύρια, ζουν ακόμα, 30 χρόνια μετά, σε μολυσμένες ζώνες.
Τα ακριβή αίτια αναζητούνται μέχρι σήμερα. Φαίνεται όμως ότι οφείλονται σε μια σειρά παραγόντων, όπως η αμέλεια, η μη επαρκής κατάρτιση του προσωπικού αλλά και ο σχεδιασμός του εν λόγω αντιδραστήρα. Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στο ατύχημα που γέμισε την ατμόσφαιρα με ραδιενεργή σκόνη, από την Ουκρανία μέχρι την Αγγλία και τον Βόρειο Πόλο.
Ο σταθμός έκλεισε οριστικά το 2000, μετά από πίεση στην ουκρανική κυβέρνηση, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος νέου ατυχήματος από του παλιούς αντιδραστήρες.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα
Η ραδιενέργεια έφτασε στην Ελλάδα μετά από μερικές μέρες. Προκλήθηκε πανικός, ειδικά με τα τρόφιμα, όταν και δόθηκαν οδηγίες για το πως να πλένονται τα λαχανικά αλλά και να αποφεύγεται το γάλα. Το νέφος που ταξίδεψε από το Τσέρνομπιλ, επηρέασε κυρίως τη Βόρεια Ελλάδα και τη Θεσσαλία, οπού η ραδιενέργεια ήταν υψηλότερη αρκετά χρόνια μετά την έκρηξη.
Υπήρξαν περίπου 1.500 περιπτώσεις καρκίνου που δεν δικαιολογούνταν από το ιστορικό του ασθενούς, τη δεκαετία 1986-96. Μέσα στον πανικό, πραγματοποιήθηκαν και 2.500 εκτρώσεις, από τον φόβο που υπήρχε για επιπλοκές στην εγκυμοσύνη.