Η 26η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για την Καταστροφή στο Τσερνόμπιλ (International Chernobyl Disaster Remembrance Day), με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, που ελήφθη στις 8 Δεκεμβρίου 2016.
Ως Καταστροφή του Τσερνόμπιλ, νοείται το γιγαντιαίων διαστάσεων πυρηνικό δυστύχημα που συνέβη στις 26 Απριλίου 1986 στην τότε Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας (τμήμα της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ή Σοβιετικής Ένωσης), όταν ο αντιδραστήρας 4 στο εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας του Τσερνόμπιλ καταστράφηκε ολοσχερώς από έκρηξη που προκλήθηκε από μια αιφνίδια αύξηση ισχύος του. Η έκρηξη οδήγησε σε ραδιενεργό μόλυνση μεγάλων τμημάτων της τότε Σοβιετικής Ένωσης (Ουκρανία, Λευκορωσία, Ρωσία), με αποτέλεσμα πάνω από 8 εκατομμύρια άνθρωποι να εκτεθούν σε ραδιενεργό ακτινοβολία.
Το κομμουνιστικό καθεστώς απέκρυψε τις συνέπειες του πυρηνικού δυστυχήματος για τέσσερα χρόνια (καίτοι στην εξουσία βρισκόταν ο μεταρρυθμιστής Μιχαήλ Γκορμπατσόφ) και μόλις το 1990 αναγνώρισε απρόθυμα την ανάγκη διεθνούς βοήθειας για τον μετριασμό των συνεπειών της καταστροφής. Το 1990, η γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ψήφισμα, με το οποίο ζητούσε διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση των συνεπειών του ατυχήματος του Τσερνομπίλ και το 1991 συνέστησε ταμείο (Chernobyl Trust Fund) για τον συντονισμό της βοήθειας.
Από το 2002, η στρατηγική του ΟΗΕ για το Τσερνόμπιλ άλλαξε και επικεντρώθηκε σε πρωτοβουλίες για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της περιοχής αντί της επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας. Το 2009, το Διεθνές Δίκτυο Έρευνας και Πληροφοριών του Τσερνόμπιλ (ICRIN), που συνέστησε ο ΟΗΕ, ξεκίνησε να παρέχει υποστήριξη σε προγράμματα που στοχεύουν στην αειφόρο ανάπτυξη των πληγεισών περιοχών.
Στις 8 Δεκεμβρίου 2016, η γενική συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ψήφισμα που ορίζει την 26η Απριλίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης για την Καταστροφή στο Τσερνόμπιλ, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τις συνέπειες του δυστυχήματος και να υπενθυμίσει τις προσπάθειες για την εξάλειψή τους. Στο σχετικό ψήφισμα αναγνωρίζεται ότι τρεις δεκαετίες μετά την πυρηνική καταστροφή παραμένουν οι σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες και ότι οι πληγείσες περιοχές αντιμετωπίζουν συνεχιζόμενες ανάγκες.
Η Καταστροφή του Τσερνόμπιλ σε αριθμούς
- 2 μέρες για να μάθει ο κόσμος τα πάντα για την έκρηξη.
- 13 ημέρες χρειάστηκαν για να σβήσει ολοκληρωτικά η φωτιά στο πυρηνικό εργοστάσιο.
- 3.000 χρόνια πρέπει να περάσουν για να θεωρηθεί κατοικήσιμη και πάλι η περιοχή.
- 600.000 άνθρωποι που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις πυρόσβεσης και καθαρισμού εκτέθηκαν σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας.
- 8.400.000 άνθρωποι σε περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Ουκρανία, Ρωσία, Λευκορρωσία) εκτέθηκαν στην ραδιενεργό ακτινοβολία.
- 520 επικίνδυνα ραδιονουκλεΐδια απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα από την χημική έκρηξη.
- 31 άνθρωποι πέθαναν επί τόπου από την έκρηξη στον αντιδραστήρα 4 του πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ.
- 155.000 τ.χλμ εδαφών σε περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης μολύνθηκαν.
- 52.000 τ.χλμ γεωργικών εκτάσεων μολύνθηκαν με καίσιο-137 και στρόντιο-90, με ημιζωή 30 ετών και 28 ετών αντίστοιχα.
- 404.000 άνθρωποι εγκαταστάθηκαν σε άλλες περιοχές.
- 5.000.000 άνθρωποι συνέχισαν να ζουν στις μολυσμένες περιοχές.
- 20.000 περιπτώσεις καρκίνου του θυροειδούς καταγράφηκαν από το 1991 έως το 2015 μεταξύ ατόμων που ήταν κάτω των 18 ετών το 1986 και ζούσαν στις πληγείσες περιοχές της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.